Trái sầu riêng – một trong những loại trái cây nhiệt đới được ưa chuộng nhất – thường phải đối mặt với nhiều loại bệnh nấm trái sầu riêng nghiêm trọng, đặc biệt là trong điều kiện mưa nhiều, ẩm độ cao và chăm sóc kém.
Bệnh nấm trái sầu riêng không chỉ làm giảm năng suất mà còn ảnh hưởng đến chất lượng và khả năng tiêu thụ của trái.
Các loại bệnh nấm trái sầu riêng
Dưới đây là những loại bệnh nấm thường gặp nhất trên trái sầu riêng:
Thối trái do nấm Phytophthora palmivora
Đây là loại nấm cực kỳ nguy hiểm đối với sầu riêng, thường xuất hiện khi trời mưa kéo dài hoặc vườn bị ngập úng. Phytophthora palmivora gây ra bệnh thối nâu, khiến vỏ trái chuyển màu sẫm, mềm nhũn và nhanh chóng lan rộng.
Nếu không xử lý kịp thời, bệnh sẽ làm trái rụng sớm, không thể tiêu thụ, ảnh hưởng lớn đến năng suất và thu nhập của nhà vườn.
Thán thư trái do nấm Colletotrichum gloeosporioides
Bệnh thán thư xuất hiện phổ biến trên sầu riêng trong giai đoạn gần thu hoạch. Nấm Colletotrichum gloeosporioides xâm nhập qua vết thương cơ giới hoặc các vết nứt trên vỏ trái, gây ra các đốm tròn, lõm màu nâu hoặc đen.
Nếu độ ẩm cao và nhiệt độ thích hợp, bệnh lan rất nhanh, khiến phần lớn diện tích trái bị hư hại. Quá trình bảo quản và vận chuyển trái nhiễm nấm thán thư gặp rất nhiều rủi ro do dễ lây nhiễm chéo.
Thối trái do nấm Botryodiplodia theobromae
Đây là loại nấm hoại sinh, thường gây hại khi trái đã già hoặc khi vườn thiếu sự chăm sóc cần thiết. Botryodiplodia theobromae thường gây ra hiện tượng thối đen từ cuống trái lan xuống dưới, làm vỏ nứt nẻ và bốc mùi hôi.
Bệnh này thường xuất hiện trên cây sầu riêng bị suy yếu do thiếu dinh dưỡng hoặc bị sâu bệnh khác tấn công trước đó. Điều kiện nóng ẩm và gió mạnh càng khiến bệnh lây lan nhanh hơn.
Mốc xám trên trái sầu riêng do nấm Botrytis cinerea
Nấm Botrytis cinerea là loại nấm phổ biến gây bệnh mốc xám. Trên trái sầu riêng, bệnh thường xuất hiện thành lớp mốc xám xung quanh vết thương hoặc vùng vỏ trái sầu riêng bị tổn thương.
Đặc biệt, nếu bảo quản không đúng cách, nấm mốc xám dễ phát triển mạnh trong môi trường lạnh hoặc trong quá trình vận chuyển tới người tiêu thụ/thương lái. Mốc không chỉ làm giảm chất lượng trái mà còn tiềm ẩn nguy cơ mất vệ sinh an toàn thực phẩm.
Nấm muội (nấm bồ hóng) trên vỏ trái
Loại nấm này không trực tiếp gây thối trái, nhưng lại ảnh hưởng lớn đến tính thẩm mỹ và khả năng thương mại của sầu riêng. Nấm muội thường xuất hiện dưới dạng lớp đen bám dày đặc trên vỏ trái, khiến trái bị mờ, mất màu tự nhiên của trái sầu riêng.
Nấm muội phát triển mạnh trên bề mặt trái có mật do rệp sáp, rầy mềm tiết ra. Do đó, kiểm soát côn trùng chích hút là điều kiện tiên quyết để phòng bệnh nấm muội.
Cách phòng bệnh tổng thể cho bệnh nấm trái sầu riêng
Tăng cường thoát nước, tỉa tán hợp lý cây sầu riêng
Một trong những nguyên nhân chính gây ra bệnh nấm trái sầu riêng là điều kiện ẩm ướt kéo dài. Việc cải tạo đất để tăng khả năng thoát nước, làm rãnh thoát mưa kịp thời là biện pháp quan trọng để hạn chế môi trường phát triển của nấm.
Ngoài ra, tỉa cành tạo tán giúp ánh sáng chiếu đều vào bên trong tán cây, hạn chế độ ẩm và giúp thông thoáng không khí – giảm đáng kể nguy cơ nấm phát sinh.
Phun thuốc nấm định kỳ cho cây sầu riêng
Việc sử dụng thuốc nấm sinh học hoặc hóa học theo lịch định kỳ, nhất là vào thời điểm giao mùa hoặc giai đoạn trái đang phát triển, là cách hiệu quả để phòng ngừa sự lây lan của nấm.
Nên chọn thuốc có hoạt chất phù hợp với từng loại nấm, tránh lạm dụng dẫn đến kháng thuốc. Kết hợp luân phiên nhiều loại hoạt chất sẽ giúp tăng hiệu quả phòng trừ bệnh.
Bón cân đối đa – trung – vi lượng, bổ sung chế phẩm sinh học
Cây sầu riêng khỏe mạnh sẽ có khả năng chống chịu bệnh tốt hơn. Việc bón phân đầy đủ các thành phần đa – trung – vi lượng sẽ giúp cây phát triển đồng đều, chống đỡ tốt hơn với tác nhân gây hại.
Ngoài ra, sử dụng chế phẩm sinh học như Trichoderma giúp ức chế sự phát triển của nấm bệnh trong đất, đồng thời cải thiện hệ sinh thái đất một cách bền vững.
Kiểm soát sâu hại thường xuyên
Sâu hại, đặc biệt là các loài chích hút như rệp sáp, rầy mềm, tạo điều kiện cho nấm xâm nhập qua các vết thương. Do đó, việc kiểm tra vườn thường xuyên và xử lý kịp thời là điều bắt buộc để hạn chế lây nhiễm chéo.
Biện pháp sinh học và cơ học nên được ưu tiên sử dụng nhằm bảo vệ môi trường và đảm bảo độ an toàn cho trái sau thu hoạch.
Những lưu ý khi sầu riêng bị nấm trên trái sầu riêng
Khi phát hiện trái sầu riêng bị nhiễm nấm, cần lưu ý một số điểm quan trọng để tránh lây lan ra toàn bộ lô hàng hoặc ảnh hưởng đến người tiêu dùng:
- Tuyệt đối không thu hoạch chung với lô sầu riêng lành: Việc trộn lẫn trái bệnh với trái khỏe có thể khiến nấm lan rộng sang toàn bộ sản phẩm trong kho bảo quản hoặc quá trình vận chuyển.
- Không tái sử dụng trái bệnh: Sầu riêng bị nhiễm nấm không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, không nên sử dụng lại dưới bất kỳ hình thức nào như chế biến sầu riêng sấy, mứt, kem…
- Không bán cho người tiêu dùng lẻ: Điều này không chỉ ảnh hưởng đến uy tín người bán mà còn có thể dẫn đến các vấn đề về sức khỏe và pháp lý.
Bệnh nấm trái sầu riêng đang là vấn đề nổi bật trong canh tác sầu riêng ở các vùng nhiệt đới, đặc biệt là Việt Nam. Việc hiểu rõ nguyên nhân, đặc điểm nhận diện và cách phòng trị từng loại nấm sẽ giúp người trồng chủ động bảo vệ vườn cây, nâng cao chất lượng và sản lượng trái thu hoạch.
Câu hỏi thường gặp về bệnh nấm trái sầu riêng
Bệnh nấm trái sầu riêng thường xảy ra vào thời điểm nào?
Bệnh thường phát triển mạnh vào mùa mưa hoặc khi độ ẩm trong vườn cao, đặc biệt là ở giai đoạn trái đang lớn và gần chín.
Có thể dùng thuốc sinh học để trị bệnh nấm không?
Có. Một số chế phẩm sinh học như Trichoderma, Bacillus subtilis có khả năng ức chế và cạnh tranh với nấm bệnh trong môi trường đất.
Làm sao để nhận biết sớm bệnh thán thư trên trái?
Dấu hiệu ban đầu là các đốm tròn nhỏ, màu nâu đen, hơi lõm trên bề mặt vỏ trái. Khi trời ẩm, các đốm này lan rộng rất nhanh.
Cây sầu riêng bị bệnh nấm có ảnh hưởng đến chất lượng trái không?
Có. Bệnh nấm khiến trái dễ thối, biến dạng, giảm mùi vị, khó bảo quản và dễ lây lan khi vận chuyển.
Nên làm gì khi phát hiện một cây sầu riêng có trái bị nấm?
Cần cách ly ngay, cắt bỏ và tiêu hủy trái bệnh, xử lý vết cắt bằng thuốc diệt nấm, đồng thời tăng cường phòng trị trên các cây xung quanh.
Tại sao phải kiểm soát cả sâu bệnh và nấm bệnh cùng lúc?
Vì sâu bệnh có thể tạo điều kiện cho nấm xâm nhập qua vết thương, nếu không kiểm soát đồng thời sẽ làm dịch bệnh phát triển nhanh hơn.
