Bệnh thán thư trên cây cà phê là gì?
Bệnh thán thư trên cây cà phê là một bệnh nấm, thường gặp ở những vùng có khí hậu nóng ẩm như Tây Nguyên. Bệnh này ảnh hưởng trực tiếp đến lá, cành và quả cà phê, làm giảm năng suất và chất lượng thu hoạch.
Nông dân thường nhận biết bệnh thông qua các vết đốm nâu hoặc đen trên lá và quả. Nếu không xử lý sớm, bệnh có thể lan nhanh trong vườn cà phê, làm cây yếu đi và tăng nguy cơ suy giảm sản lượng.
Điểm đáng chú ý là bệnh có khả năng tồn tại trong điều kiện khắc nghiệt và lây lan qua mưa gió hoặc các dụng cụ nông nghiệp bị nhiễm nấm. Chính vì vậy, việc hiểu rõ về bệnh thán thư là yếu tố quan trọng để bảo vệ vườn cà phê hiệu quả.
Nguyên nhân bệnh thán thư trên cà phê
Có nhiều yếu tố góp phần làm tăng nguy cơ bùng phát bệnh thán thư trên cây cà phê, bao gồm:
- Nấm Colletotrichum spp.: Đây là tác nhân chính gây bệnh, có thể tồn tại trong đất hoặc trên bề mặt cây.
- Thời tiết ẩm ướt: Mùa mưa kéo dài và độ ẩm cao tạo môi trường thuận lợi cho nấm phát triển.
- Canh tác không hợp lý: Cây trồng dày, ít cắt tỉa khiến vườn thiếu thông thoáng, làm tăng khả năng nhiễm bệnh.
- Giống cây yếu: Những giống cà phê không kháng bệnh dễ bị tấn công hơn.
- Chăm sóc dinh dưỡng kém: Thiếu kali hoặc canxi khiến cây dễ bị suy yếu, giảm sức đề kháng.
Ngoài ra, việc sử dụng chung dụng cụ nông nghiệp mà không vệ sinh kỹ lưỡng cũng là nguyên nhân khiến nấm lây lan nhanh chóng.
Xem thêm: Cách chăm sóc cà phê mùa mưa
Dấu hiệu bệnh thán thư cà phê
Để nhận biết và xử lý kịp thời, người trồng cà phê cần chú ý các dấu hiệu sau:
- Trên lá: Xuất hiện các đốm tròn nâu hoặc đen, thường có viền vàng. Khi bệnh nặng, lá khô và rụng sớm.
- Trên quả: Quả bị bệnh có vết lõm màu đen hoặc nâu sẫm, bề mặt có thể xuất hiện lớp nấm mịn màu hồng nhạt.
- Trên cành: Cành bị khô, dễ gãy, giảm khả năng ra hoa và đậu quả.
- Đặc điểm lây lan: Bệnh lây nhanh trong điều kiện mưa nhiều, nhiệt độ từ 20–28°C.
- Phân biệt với các bệnh khác: Khác với bệnh rỉ sắt, thán thư không tạo các nốt phồng vàng mà gây thối sâu và làm khô mô cây.
Nhận biết sớm những triệu chứng này giúp giảm thiểu thiệt hại cho vườn cà phê và kịp thời áp dụng biện pháp điều trị.
Cách khắc phục bệnh thán thư trên cây cà phê hiệu quả nhất
Bệnh thán thư trên cây cà phê nếu không được xử lý kịp thời có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất và chất lượng hạt cà phê. Để khắc phục hiệu quả, nông dân cần kết hợp đồng bộ nhiều biện pháp:
Tạo tán và tỉa cành đúng kỹ thuật
Tạo tán hợp lý và tỉa cành định kỳ giúp cây cà phê nhận được ánh sáng đầy đủ, đồng thời giảm độ ẩm trong tán cây – điều kiện mà nấm bệnh ưa thích.
- Loại bỏ các cành tăm, cành sâu bệnh để cây tập trung dinh dưỡng cho các cành khỏe mạnh.
- Giữ khoảng cách trồng hợp lý từ 2,5–3m để đảm bảo thông thoáng.
Xem thêm: Cách chăm sóc cà phê cho năng suất cao
Vệ sinh vườn cây
Một vườn cà phê sạch sẽ giúp giảm nguy cơ lây lan bệnh:
- Thu gom lá, cành, quả bị nhiễm bệnh và tiêu hủy xa khu vực trồng.
- Làm sạch cỏ dại để hạn chế môi trường trú ngụ của nấm bệnh.
- Khi bệnh nặng, vệ sinh vườn trước khi phun thuốc để tăng hiệu quả điều trị.
Bón phân cân đối
Cây cà phê cần dinh dưỡng hợp lý để tăng sức đề kháng:
- Bón phân NPK đầy đủ, chú trọng bổ sung Kali để tăng cường khả năng chống chịu.
- Bổ sung trung – vi lượng như Canxi, Magie, Kẽm để cải thiện sức khỏe tổng thể của cây.
- Tránh lạm dụng đạm vì có thể khiến cây dễ bị bệnh hơn.
Xem thêm: Cách bón phân cho cà phê mới trồng
Quản lý độ ẩm và thoát nước
Trong mùa mưa, cần:
- Đào rãnh thoát nước để giảm úng.
- Tránh để nước ứ đọng quanh gốc cây.
- Kết hợp phủ gốc bằng rơm hoặc phân hữu cơ để giữ ẩm hợp lý trong mùa khô nhưng không tạo điều kiện cho nấm phát triển trong mùa mưa.
Sử dụng thuốc và chế phẩm sinh học
Một số loại thuốc đặc trị bệnh thán thư được sử dụng phổ biến gồm:
- Carbenzim 500FL: Hiệu quả phòng và trị bệnh trên lá và quả.
- Dipomate 80WP: Hoạt động mạnh trên nhiều loại nấm gây bệnh.
- Ketomium 100ml: Chế phẩm sinh học an toàn, giúp tăng cường hệ miễn dịch cho cây.
Lưu ý: Nếu cây cà phê sắp thu hoạch, việc phun thuốc cần cân nhắc kỹ. Nếu bệnh đang lây lan mạnh trong mùa mưa, phun thuốc là cần thiết để ngăn chặn sự phát tán. Tuy nhiên, nếu đã qua mùa mưa và bệnh không nghiêm trọng, không cần thiết phải phun thêm thuốc.
Cách phòng ngừa bệnh thán thư trên cây cà phê
Phòng bệnh luôn là biện pháp tiết kiệm chi phí và hiệu quả nhất để bảo vệ vườn cà phê.
Duy trì vườn cà phê khô ráo, thông thoáng
- Trồng cây với mật độ hợp lý.
- Tỉa cành định kỳ để tăng cường lưu thông không khí.
- Đảm bảo hệ thống thoát nước tốt, nhất là trong mùa mưa.
Kiểm tra vườn thường xuyên
- Quan sát cây hàng tuần để phát hiện sớm triệu chứng bệnh.
- Khi phát hiện ổ bệnh nhỏ, cần xử lý ngay bằng biện pháp sinh học để tránh lây lan diện rộng.
Sử dụng giống kháng bệnh
- Chọn giống cà phê đã được lai tạo với khả năng chống chịu cao.
- Kết hợp ghép giống khỏe để tăng khả năng chống bệnh cho vườn cây.
Vệ sinh nông cụ
- Rửa sạch dao kéo, cưa tỉa sau khi sử dụng.
- Không dùng chung dụng cụ giữa các vườn cà phê bị bệnh và vườn khỏe mạnh.
Tác hại bệnh thán thư trên cây cà phê của từng giai đoạn
Bệnh thán thư gây tác động khác nhau tùy theo giai đoạn phát triển của cây:
- Giai đoạn đầu: Lá và quả xuất hiện vài đốm bệnh nhỏ, cây vẫn có khả năng phục hồi nếu điều trị kịp thời.
- Giai đoạn giữa: Số lượng đốm bệnh tăng, nhiều cành khô, lá rụng, giảm khả năng quang hợp.
- Giai đoạn nặng: Cây bị suy kiệt, nhiều quả non rụng, sản lượng giảm mạnh.
- Ảnh hưởng lâu dài: Nếu không xử lý, bệnh có thể tồn tại qua nhiều vụ mùa, gây thiệt hại kinh tế lớn và làm giảm chất lượng hạt cà phê.
Chính vì vậy, việc phát hiện sớm và áp dụng các biện pháp phòng ngừa, điều trị kịp thời là vô cùng quan trọng để bảo vệ năng suất bền vững.
