Bệnh đốm mắt cua trên cây cà phê là một trong những bệnh nấm phổ biến và nguy hiểm, thường gây hại nặng trong mùa mưa tại các vùng cà phê trồng dày và ẩm thấp. Với đặc trưng là các đốm tròn màu nâu có viền sẫm trên lá và quả, bệnh không chỉ làm suy yếu cây mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng và năng suất cà phê.
Việc nhận biết sớm và áp dụng các biện pháp phòng trị đúng cách sẽ giúp nông dân bảo vệ vườn cây hiệu quả, hạn chế thiệt hại kinh tế.
Bệnh đốm mắt cua trên cây cà phê là gì?
Bệnh đốm mắt cua trên cây cà phê là một trong những bệnh phổ biến, gây hại nghiêm trọng đến năng suất và chất lượng hạt cà phê. Bệnh này chủ yếu xuất hiện trên lá và quả của cây, tạo ra những vết đốm tròn màu nâu, có viền sẫm, trông giống mắt cua nên được gọi là “đốm mắt cua”.
Bệnh thường xảy ra ở những vùng có độ ẩm cao, mưa nhiều, và cây không được chăm sóc tốt. Nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời, bệnh có thể lan nhanh, làm rụng lá, khô cành, ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình quang hợp và sản lượng thu hoạch.
Xem thêm: Hướng dẫn cách trị nấm hồng trên cây sầu riêng
Nguyên nhân bệnh đốm mắt cua trên cây cà phê
Bệnh đốm mắt cua trên cây cà phê hình thành từ nhiều yếu tố khác nhau, trong đó các nguyên nhân chính bao gồm:
Nấm Cercospora coffeicola
Nấm Cercospora coffeicola là tác nhân chủ yếu gây ra bệnh đốm mắt cua. Loại nấm này phát triển mạnh trong môi trường:
- Độ ẩm cao: Thích hợp nhất từ 80% trở lên.
- Nhiệt độ lý tưởng: Dao động trong khoảng 20 – 28°C.
- Điều kiện thuận lợi: Mùa mưa hoặc những khu vực có sương mù nhiều vào sáng sớm.
Nếu không có biện pháp quản lý, nấm có thể lây lan nhanh chóng từ lá sang quả, làm giảm năng suất nghiêm trọng.
Thời tiết bất lợi
Các yếu tố thời tiết ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng bùng phát bệnh, đặc biệt là:
- Mưa kéo dài, độ ẩm cao.
- Thiếu ánh nắng, vườn cà phê ẩm thấp.
- Gió nhẹ hoặc không có gió khiến không khí khó lưu thông, tạo điều kiện cho nấm phát triển mạnh.
Xem thêm: Cách chăm sóc cà phê trong mùa mưa
Kỹ thuật canh tác chưa đúng
Nhiều nông hộ mắc phải các sai lầm trong chăm sóc dẫn đến bệnh bùng phát:
- Mật độ trồng quá dày: Khi cây trồng sát nhau, vườn cà phê bị che khuất ánh sáng, làm tăng độ ẩm.
- Không tỉa cành hợp lý: Tán cây rậm rạp khiến vườn thiếu thông thoáng, nấm dễ xâm nhập.
- Không dọn tàn dư thực vật: Lá và quả bệnh không được loại bỏ có thể trở thành nguồn lây lan.
Sử dụng phân bón không hợp lý
Việc thiếu hoặc thừa dinh dưỡng đều ảnh hưởng đến sức đề kháng của cây:
- Thiếu kali và canxi khiến cây yếu, khả năng chống chịu bệnh kém.
- Lạm dụng đạm (N) làm cây xanh tốt nhưng lá mềm, dễ bị nấm tấn công.
Giống cây dễ nhiễm bệnh
Một số giống cà phê có sức đề kháng kém hơn các giống khác. Khi gặp điều kiện thời tiết thuận lợi cho nấm, những giống này dễ bị tấn công và lây lan bệnh nhanh hơn.
Lời khuyên: Lựa chọn giống cà phê kháng bệnh kết hợp với kỹ thuật chăm sóc đúng chuẩn sẽ giảm thiểu đáng kể nguy cơ xuất hiện bệnh đốm mắt cua.
Dấu hiệu bệnh đốm mắt cua trên cây cà phê
Để phát hiện bệnh kịp thời, nông dân cần nhận biết các triệu chứng điển hình:
- Trên lá: Xuất hiện các đốm tròn màu nâu nhạt, xung quanh có viền đậm. Khi bệnh nặng, lá vàng và rụng sớm.
- Trên quả: Quả bị bệnh xuất hiện các vết đốm sẫm màu, làm giảm chất lượng và hương vị cà phê sau thu hoạch.
- Trên cành: Cành bị khô, lá rụng nhiều khiến cây suy yếu nhanh chóng.
- Giai đoạn phát triển: Bệnh thường xuất hiện từ giai đoạn cây ra hoa đến khi quả chín, đặc biệt trong mùa mưa.
Các biện pháp phòng trị bệnh đốm mắt cua trên cây cà phê
Để kiểm soát và ngăn ngừa bệnh đốm mắt cua, nông dân cần áp dụng kết hợp nhiều biện pháp tổng hợp, vừa phòng ngừa từ gốc, vừa xử lý kịp thời khi bệnh xuất hiện.
Chọn giống kháng bệnh
- Ưu tiên các giống cà phê có khả năng chống chịu nấm cao như giống lai TR4 hoặc các dòng cà phê được nghiên cứu chọn lọc bởi các viện nông nghiệp.
- Chỉ nên sử dụng giống sạch bệnh, có nguồn gốc rõ ràng để tránh mang mầm bệnh từ khâu giống vào vườn.
Lợi ích: Giúp giảm chi phí phòng trị về sau và hạn chế bệnh bùng phát diện rộng.
Tỉa cành và vệ sinh vườn
- Tỉa cành định kỳ để vườn cà phê luôn thông thoáng, giảm độ ẩm – điều kiện thuận lợi cho nấm.
- Thu gom lá, cành bị bệnh và tiêu hủy đúng cách.
- Phát quang cỏ dại, làm sạch khu vực quanh gốc để hạn chế nơi trú ẩn của nấm.
Lời khuyên: Tỉa cành vào đầu mùa mưa và sau mỗi vụ thu hoạch để duy trì vườn cây khỏe mạnh.
Bón phân cân đối
- Tăng cường bón kali và canxi để tăng sức đề kháng cho cây.
- Giảm lượng đạm (N) vào thời kỳ mưa ẩm vì đạm dư thừa dễ làm lá mềm, dễ nhiễm bệnh.
- Kết hợp sử dụng phân hữu cơ hoai mục để cải thiện đất và hệ vi sinh vật có lợi.
Thafaco khuyến nghị:
| Loại phân | Liều lượng (kg/cây/năm) | Thời điểm bón |
| Kali | 0.4 – 0.6 | Chia 2 – 3 lần, sau thu hoạch và trước mùa mưa |
| Canxi | 0.2 – 0.3 | Định kỳ 6 tháng/lần |
| Hữu cơ | 5 – 10 | 1 lần/năm |
Phun thuốc bảo vệ thực vật
- Thuốc gốc đồng: Như Copper Hydroxide hoặc Bordeaux giúp tiêu diệt bào tử nấm trên bề mặt lá.
- Chế phẩm sinh học: Trichoderma spp. hoặc Bacillus subtilis giúp ức chế nấm bệnh trong đất.
- Luân phiên thuốc: Tránh sử dụng một loại thuốc liên tục để giảm nguy cơ nhờn thuốc.
Lưu ý: Nên phun thuốc vào đầu mùa mưa hoặc khi bệnh mới chớm xuất hiện để đạt hiệu quả cao nhất.
Quản lý nước tưới hợp lý
- Tránh tưới tràn hoặc để vườn bị úng nước vì sẽ tạo điều kiện cho nấm phát triển.
- Áp dụng hệ thống tưới nhỏ giọt hoặc tưới gốc, hạn chế làm ướt lá.
- Kiểm tra hệ thống thoát nước trong mùa mưa để phòng ngừa ngập úng.
Kết hợp đồng bộ các biện pháp trên sẽ giúp giảm 70–80% nguy cơ bệnh đốm mắt cua và nâng cao năng suất cà phê.
Những lưu ý khi gặp bệnh đốm mắt cua trên cây cà phê
- Kiểm tra vườn thường xuyên để phát hiện bệnh sớm.
- Phun thuốc đúng liều lượng, tránh lạm dụng gây nhờn thuốc.
- Kết hợp biện pháp sinh học và hóa học để đạt hiệu quả cao.
- Cắt bỏ lá, cành bị bệnh nặng để tránh lây lan.
- Theo dõi dự báo thời tiết để chủ động phòng ngừa trong mùa mưa.
Xem thêm: Các loại bệnh trên cây cà phê
FAQ về bệnh đốm mắt cua trên cây cà phê
Bệnh đốm mắt cua có lây lan nhanh không?
Có, bệnh có thể lây lan nhanh trong điều kiện ẩm ướt và mật độ cây dày đặc.
Có thể chữa khỏi bệnh đốm mắt cua hoàn toàn không?
Không thể chữa khỏi hoàn toàn nhưng có thể kiểm soát bằng các biện pháp phòng và trị kịp thời.
Thời điểm phun thuốc phòng bệnh tốt nhất là khi nào?
Nên phun thuốc khi bệnh mới xuất hiện hoặc trước mùa mưa để phòng ngừa.
Bệnh đốm mắt cua có ảnh hưởng đến chất lượng hạt cà phê không?
Có, bệnh làm quả kém phát triển, ảnh hưởng đến hương vị và giá trị thương phẩm.
Có biện pháp sinh học nào phòng bệnh không?
Có, sử dụng chế phẩm Trichoderma hoặc các loại nấm đối kháng để hạn chế bệnh.
Bệnh đốm mắt cua xuất hiện vào mùa nào nhiều nhất?
Bệnh thường bùng phát mạnh vào mùa mưa, khi độ ẩm cao.
