Chanh dây hay chanh leo được biết tới là một loại quả gần như không thể thiếu trong những cơn giải khát mùa hè nóng nực. Đây cũng là một loại quả, cây trồng cho năng suất, hiệu quả kinh tế cao. Bên cạnh đó, việc trồng chanh dây thực tế lại không quá phức tạp như nhiều người vẫn thường nghĩ. Chính vì vậy mà hiện nay, chanh dây đang là một trong số những cây trồng được bà con nông dân ưa chuộng, nhất là thu hoạch vào mỗi dịp hè. Chỉ cần biết phương pháp trồng và chăm sóc phòng trừ sâu bệnh đúng cách, chanh leo sẽ cho một mùa bội thu. Sau đây sẽ là những thông tin giúp bạn có thêm kiến thức về cách trồng và chăm sóc chanh dây, chanh leo, đồng thời hiểu rõ đặc điểm của loại cây này để có sản lượng cao và chất lượng tốt nhất.

I. Tìm hiểu về chanh dây (chanh leo)

Cây chanh dây còn được gọi là: chanh leo, lạc tiên, mắc mát, mát mát… thuộc họ lạc tiên dạng bán thân gỗ dễ trồng và chăm sóc. Hiện nay tại Việt Nam, chanh dây được trồng hầu hết ở khắp các tỉnh thành. Có hai loại giống chanh dây được ưa chuộng và trồng phổ biến nhất là chanh dây vỏ vàng và chanh dây vỏ đỏ. Chanh dây có nhiều tác dụng trong đời sống. Không chỉ là một thức quả tuyệt vời cho giải khát, chanh dây hiện còn được sử dụng chế biến trong y dược hay thực phẩm.

Các đặc điểm của chanh dây

• Chanh dây là loại cây dễ trồng, không hề kén đất.
• Khoảng nhiệt độ thích hợp nhất cho sự phát triển của cây rơi vào khoảng từ 15-30⁰C với nền nhiệt khí hậu ấm, điều kiện đầy đủ ánh sáng.
• Chanh dây ưa độ ẩm cao, chính vì vậy khi trồng cần đảm bảo tưới đủ nước cho cây phát triển, đặc biệt là các mùa hanh khô, thiếu nồng ẩm.
• Nếu gặp tình trạng thiếu nước, cây chanh dây sẽ đồng loạt bị rụng hoa, rụng quả hoặc quả sẽ bị teo khô, rút hết nước và mất hoàn toàn giá trị sử dụng sau thu hoạch.  Đây là một đặc điểm đặc biệt cần lưu ý của loại cây này.

Không chỉ ở Việt Nam mà tại nhiều nước châu Á, Đông Nam Á, chanh leo là một thức quả được ưa chuộng, nhất là vào dịp mùa hè nắng nóng. Độ chua thanh mát ở ruột chanh leo giúp giải khát rất hiệu quả. Đối với các nước phương Đông, chanh leo lại là một loại gia vị không thể thiếu trong mỗi món Âu, đặc biệt là các loại bánh, đồ tráng miệng.

Điều kiện phù hợp để trồng chanh dây

• Đất trồng: Cây chanh dây không kén đất trồng và dễ dàng phù hợp với mọi loại đất ở mọi địa hình khác nhau. Đất trồng cần phải được làm sạch cỏ, cào bằng, xới tơi xốp. Đặc biệt, mặc dù cây cần đủ nước nhưng nếu bị ngập úng sẽ khiến thối rễ và ảnh hưởng dinh dưỡng cây. Chính vì vậy, cần làm các rãnh thoát nước để hạn chế tình trạng đất bị rửa trôi, xói mòn.
  Mỗi hố cây cần có kích thước 60 – 60 – 60cm hoặc 50 – 50 – 50cm. Lưu ý nhỏ là nếu đất trồng không phải đất đầu tiên mà đất sử dụng sau các cây công nghiệp khác như cà phê hồ tiêu… thì nên tạm canh tác hoa màu khác tầm 2-3 vụ trước khi trồng chanh dây để khử tuyến trùng đất.
• Độ ẩm: Chanh dây ưa ẩm nên nhất thiết phải có độ ẩm phù hợp. Đặc biệt, cây chanh dây phát triển tốt ở những nơi có độ ẩm cao, chính vì thế cần phải đặc biệt đảm bảo độ ẩm trong giai đoạn làm trái và phát triển trái. Nếu thiếu nước, cây sẽ bị khô dẫn đến teo quả, mất thu hoạch.
• Phát triển trên giàn leo: Bà con có thể làm giàn co chanh dây theo nhiều kiểu khác nhau tương tự như trồng mướp, bí giàn… theo các kiểu: giàn truyền thống, giàn chữ T, A, giàn thẳng đứng… Thông thường, bà con có thể làm giàn cao khoảng 2m bằng việc sử dụng trụ tre, gỗ hoặc bê tông… sau đó kết hợp dùng dây kẽm để làm giàn leo cho cây. Loại giàn leo nên thích hợp với tùy từng loại địa hình hoặc quy mô trồng để tạo độ thông thoáng giúp cây phát triển tốt.
• Chọn giống tốt: Hiện nay có rất nhiều giống chanh dây khác nhau, nhưng phổ biến và được nhiều nhà vườn sử dụng nhất là giống chanh dây vỏ vàng và chanh dây vỏ tím. Có nhiều cách trồng chanh dây, có thể trồng chanh giây bằng hạt giống hoặc bằng bầu ươm đã tách. Nếu bà con trồng bằng hạt giống thì cần chọn quả giống là những quả già, vỏ nhăn nheo, trái giống không bị bệnh, hạt mẩy, đen bóng đẹp. Còn nếu trồng bằng bầu ươm thì nên chọn những giống có chiều cao trung bình từ 10 – 12cm có tình trạng khỏe, sạch sâu bệnh, lá xanh tươi.

II. Kỹ thuật trồng cây chanh leo đúng cách

Cây chanh dây thích hợp trồng quanh năm ở các tỉnh. Tuy nhiên vì ưa độ ẩm cao và để cây lớn lên có lượng mưa phù hợp thì nên chọn trồng cây chanh dây vào khoảng tháng 4 tới tháng 6 dương lịch. Thời điểm này mùa mưa đã bắt đầu, lượng sinh khoáng trong nước mưa cũng giúp cây phát triển xanh và tự nhiên hơn. Bên cạnh đó, bà con nông dân cũng giảm được đáng kể công tưới tiêu cho cây.

Trồng cây từ bầu tách sẵn

• Dùng dụng cụ cắt bầu nilong hoặc bầu nhựa nhanh chóng, thao tác gọn và tránh làm bể bầu đất.
• Bới một lỗ chính giữa hốc cây, đặt cây ngay ngắn, khoảng cách mặt bầu nên đặt bằng hoặc cao hơn một chút so với mặt đất.
• Lấp lớp đất và nén nhẹ quanh gốc sau khi đặt để cố định bầu cây vững.
• Tưới nước ngay cho cây để quen với đất mới và cây không bị héo, đồng thời đất sẽ được chèn đầy hơn, không để rễ bị hở gây khô rễ. Tưới nước thường xuyên để không bị chết cây mới.
• Nếu những ngày trồng là ngày nắng to, nhiệt cao thì nên che nắng bằng các tấm lưới nilon đen, xanh đậm hoặc các loại tàu dừa, cành cây … để cây có thời gian hút nước đủ và làm quen quang hợp.
• Bồn cây rộng 1m, thành bồn khoảng 20-40cm để tiện việc tưới tiêu cho mùa hanh khô. Lưu ý vun bồn gọn gàng để không bị đọng nước gây hại cho các loại cây.

Trồng cây bằng hạt

• Khi trồng bằng hạt, công đoạn này không quá phức tạp. Hạt tươi của chanh dây nảy mầm nhanh và chắc hơn so với hạt khô.
• Tách hạt ngay từ quả tươi, dùng vải xô chà nhẹ cho mất lớp áo vỏ bên ngoài.
• Phơi khô 3-4 ngày sau đó mang ngâm rửa lại lần nữa và đem hong khô trong bóng râm.
• Nếu mang gieo ngay, hạt sẽ nảy mầm khoảng từ 10-20 ngày sau đó.
• Nếu muốn bảo quản thì cất trong hộp kín bỏ ngăn mát tủ lạnh có thể bảo quản hạt nửa năm. Sau khi hạt nảy mầm và cây con phát triển cao tầm 10cm, có thể thực hiện tách trồng như trồng bằng bầu cây.

Trong quá trình trồng, cần lưu ý những điều sau:

• Làm cỏ thường xuyên ít nhất 4 – 5 lần 1 năm, thường xuyên giữ vườn thông thoáng, hạn chế được các loại côn trùng, sâu bệnh gây hại.
• Tăng hiệu quả phân bón.
• Phần bồn và sát gốc nên làm cỏ bằng tay để hạn chế tối đa tác động bộ rễ.
• Khi cây cao được 0,8 – 1m, tiến hành bấm ngọn để cây sinh cành thứ cấp.
• Giữ lại từ 3 đến 5 cành có tình trạng khỏe mạnh và tỏa đều các hướng trên giàn.
• Vào giai đoạn cây bắt đầu phủ giàn, cần thường xuyên cắt tỉa các cành yếu, có dấu hiệu bị sâu bệnh.
• Trong giai đoạn mùa mưa cần phải vặt bỏ các lá già, lá sát gốc nhằm tăng khả năng quang hợp và gây ức chế giúp cây ra nhiều hoa hơn, hạn chế được sâu bệnh ẩn nấp.

Cách bón phân cho chanh dây

Các giai đoạn bón phân cho chanh dây:

• Cách bón phân cho cây chanh dây từ giai đoạn trồng đến giai đoạn ra hoa: Cây chanh leo trồng đến 5 – 6 tháng sẽ bắt đầu ra hoa (mùa hoa vào tháng 4-5 đến tháng 10-11 hằng năm tuỳ từng vùng).
• Sử dụng các loại phân bón NPK có hàm lượng Đạm và lân cao bón cho cây chanh dây giai đoạn này như: NPK Hà Lan 16.16.8+TE; NPK Hà Lan 20.20.15+TE… lượng bón từ 0,2 – 0,4kg/lần bón, bón từ khi trồng (20 ngày sau khi trồng) và duy trì mỗi tháng 1 lần đến khi cây bắt đầu vào mùa hoa (trước khi ra hoa 1 tháng) thì dừng lại.

Hướng dẫn kỹ thuật bón phân cho chanh dây

• Liều lượng bón: Hòa loãng phân bón và tưới trực tiếp cho cây, tăng dần lượng bón theo tốc độ phát triển của cây.
• Giai đoạn nuôi quả: Hoa sẽ héo sau khi nở 1 tuần và bắt đầu quá trình tạo quả. Giai đoạn từ khi hoa trổ đến tạo quả rồi trái chín sẽ mất trung bình từ 60 – 90 ngày.
• Giai đoạn sau khi đậu quả non: Sử dụng các loại phân có hàm lượng Đạm, Lân, Kali tương đồng hoặc Kali cao như NPK Hà lan chuyên dùng cho chanh dây như: NPK Hà Lan 15.15.15+TE; NPK 17.7.17+TE hoặc NPK 12.12.18+TE sử dụng 100% Kali Sunphat cho chanh dây thơm ngon hơn: bón 0,5kg/cây, bón 2 – 3 lần mỗi tháng (ngừng bón trước khi thu hoạch quả 1 tháng).

Bón phân cho chanh leo giai đoạn sau thu hoạch

Sau khi thu hoạch 1 tuần chúng ta bón phân hồi phục cho chanh leo: Sử dụng các loại phân NPK có hàm lượng Đạm và lân cao bón hồi phục cho cây chanh dây như: NPKHà Lan 20.5.6; NPK Amazon phục hồi cây trồng … lượng bón tăng lên từ 0,3 – 0,5kg/lần bón, duy trì bón phân mỗi tháng 1 lần đến khi cây bắt đầu ra hoa (trước khi ra hoa 1 tháng) thì dừng lại.

NGUỒN: Phân Bón Hà Lan